Ишлаб чиқариш

Ўзбекистон кимё саноати сўнгги йилларда жадал ривожланиш босқичини бошдан кечирмоқда. Ушбу соҳанинг юраги бўлган «Ўзкимёсаноат» акциядорлик жамияти эса нафақат ишлаб чиқариш ва экспорт салоҳияти, балки инновациялар, кадрлар салоҳиятини ривожлантириш ҳамда ижтимоий масъулият соҳаларида ҳам етакчи ташкилот сифатида фаолият юритмоқда.

Бугунги кунда тармоқда 170 дан зиёд турдаги кимёвий маҳсулотлар ишлаб чиқарилади.

АЖ «Ўзкимёсаноат» таркибий бўлинмалари ходимлари томонидан криоген технологияси, электрохимия, флотация жараёни ҳамда резина-техника маҳсулотлари, жумладан, автомобил шинаси, қишлоқ хўжалиги техникаси учун шина ва транспортер ленталари ишлаб чиқариш соҳаларида замонавий усуллар муваффақиятли ўзлаштирилди.

Бундан ташқари, метилхлорид, қуруқ цианидлар ва уксус кислотаси каби юқори ликвидли маҳсулотлар ишлаб чиқариш технологияларини жорий этиш ишлари олиб борилмоқда. Янги технологияларни ўзлаштириш жараёнида локализация қилинган маҳсулотлар ассортименти кенгайиб бормоқда. Сўнгги йилларда АЖ «Ўзкимёсаноат» томонидан ишлаб чиқаришни локализация қилиш юзасидан тизимли ишлар амалга оширилиб, натижада 20 дан ортиқ янги турдаги маҳсулотлар ўзлаштирилди.

Жаҳон амалиёти шундан далолат берадики, саноат ишлаб чиқариши атроф-муҳит ва экологик ҳолатга маълум даражада салбий таъсир кўрсатади. Шу боис, компаниямизда углерод изини қисқартириш ва ифлослантирувчи моддалар чиқиндиларини минималлаштириш бўйича комплекс чора-тадбирлар амалга оширилмоқда.

Ҳозирги пайтда фосфогипс техноген чиқиндиларини қайта ишлаш орқали сулфат кислота ва цемент олиш ишлари олиб борилмоқда. Бу фосфорли ўғитлар ишлаб чиқариш жараёнини ёпиқ циклга ўтказиш ва атроф-муҳитга бўлган экологик юкламани сезиларли даражада камайтириш имконини беради.

Кимё саноати ривожининг кейинги босқичи юқори малакали кадрларсиз мумкин эмас. Шу муносабат билан АЖ «Ўзкимёсаноат» мутахассисларни танлаш ва тайёрлашни амалга оширмоқда, уларни дунёдаги етакчи университетларга ўқишга юбориб, келажак кадрларини тайёрлаш учун ҳар томонлама касбий ривожланишини таъминламоқда.

Ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар йўналишига қараб, ишлаб чиқариш қувватлари қуйидаги мажмуаларга шартли равишда бўлинади:

• мураккаб ва оддий минерал ўғитлар ҳамда ноорганик моддалар, шунингдек, тоғ-кон ва кимё саноати учун реагентлар ишлаб чиқариш;

• органик бирикмалар, синтетик толалар ва полимер материаллар ишлаб чиқариш;

• кальцинация қилинган сода ва бошқаларни ишлаб чиқариш.

Жамият тармоғи бўйлаб кимё маҳсулотларини йиллик ишлаб чиқариш ҳажми 8,0 млн тоннадан зиёдни ташкил этади. Шундан 3 млн тоннадан ортиғи минерал ўғитлар ҳиссасига тўғри келади. Ишлаб чиқарилаётган асосий маҳсулотлар қуйидагилардан иборат: аммиак, аммиакли селитра, карбамид, аммофос, суперфосфат, аммоний сульфати, NPK ўғитлари; аммиак, нитрат кислотаси, сульфат кислотаси, натрий нитрати, циантузлари, тиомочевина; каустик сода, кальцинацияланган сода, метанол, поливинилхлорид (ПВХ), полиакриламид ва бошқа маҳсулотлар.

АЖ «Ўзкимёсаноат» инновацион ечимларни жорий этиш, халқаро инвестицияларни жалб қилиш, мутахассисларни тайёрлаш ва экологик барқарорликни таъминлаш бўйича ҳам фаол иш олиб бормоқда. Ҳозирги вақтда жамият томонидан ишлаб чиқаришни диверсификация қилиш, рақобатбардошликни ошириш ва юқори технологияли ускуналарни жорий этишга қаратилган кенг кўламли ислоҳотлар амалга оширилмоқда.

Тармоқ бўйича умумий ҳолат.

Бугунги кунда кимё тармоғи корхоналарида бир йилда ўртача 3 турдаги чиқиндилар ҳосил бўлади. 

Улар – атмосферага ташламалар, қаттиқ чиқиндилар ва оқова сувлар.

Экология ва "яшил" иқтисодиёт бўлими "Узкимесаноат" АЖ тармоқ корхоналарида атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва табиий ресурслардан оқилона фойдаланишга қаратилган фаолият олиб боради. Ҳусусан

- Атмосферага ташламаларни қисқартириш;

- Оқова сувлар ташламаларини қисқартириш;

- Техник ва ичимлик сувларни иқтисод қилиш;

- Чиқиндиларни ҳажмини камайтириш;

- Ҳосил бўлган чиқиндиларни утилизация қилиш

- Кўкаламзорлаштириш ва ободонлаштириш;

- Доимий равишда чора-тадбирлар ишлаб чиққан ҳолда атроф-муҳитга таъсирини камайтириш бўйича ишлар олиб боради, корхоналарни экология соҳасида қонунчилик талабларига риоя қилиши устидан доимий назорат олиб боради.

Германия ҳалқаро ҳамкорлик жамияти (GIZ) ва нитрат кислотаси чиқинди газлари билан боғлиқ иқлим ўзгаришига қарши курашиш гуруҳи (NACAG) билан биргаликда  N2O азот оксиди газини камайтириш лойиҳалари бўйича – лойиҳалар Германия халқаро ҳамкорлик жамияти (GIZ) томонидан грант асосида амалга оширилади.

Нитрат кислотаси чиқинди газлари билан боғлиқ иқлим ўзгаришига қарши курашиш гуруҳи -  NACAG билан биргаликда азот оксиди N2O газини камайтиришга эришилади.

Атроф-муҳит мониторинги

“Максам-Чирчиқ” АЖда Ушбу стационар кузатув пунктлар ўзи ёзувчи “OРTEK” русумли янги замонавий инновацион газонализаторлар сотиб олинган ва ҳозирда соз холатда ишламоқда. Стационар постлардан олинган маълумотлар Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг платформасига интеграция қилинган.

Халқаро талабларга интеграция қилиш ва иссиқхона газларини ҳисобини юритиш бўйича

Германиянинг GIZ компанияси томонидан “Ўзкимёсаноат” АЖ ва тармоқ корхоналарида иссиқхона газлари ташламаларини тартибга солиш ва углеродли солиқ механизми (CBAM) бўйича мунтазам равишда ўқув машғулотлари ўтказилмоқда.

 Иссиқхона газлари ташламаларини тартибга солиш ва углеродли солиқ механизми (CBAM) доирасида халқаро етакчи компания ва ташкилотлар билан музокаралар олиб борилмоқда.

Шу билан биргаликда, Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва молия вазирлиги ҳузуридаги “яшил” иқтисодиёт лойиҳалари маркази”  ва Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳит муҳофазаси ва иқлим ўзгариши вазирлиги ҳузуридаги Гидрометеорология маркази билан ҳамкорликда иссиқхона газларини аниқлаш, ҳисоблаш ва хатловдан ўтказиш бўйича ягона (халқаро ёки республика миқёсида кучга эга) қўлланма (методика) ишлаб чиқилиши бўйича ишлар олиб борилмоқда.

“Яшил макон” умуммиллий лойиҳаси 

Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Республикада кўкаламзорлаштириш ишларини жадаллаштириш, дарахтлар муҳофазасини янада самарали ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида” 2021 йил 30 декабрдаги ПФ-46-сон Фармони ижроси юзасидан “Ўзкимёсаноат” АЖ ҳамда унинг тармоқ корхоналарида “Яшил макон” умуммиллий лойиҳаси доирасида, мазкур Фармон кучга кирган кундан бошлаб, жамият тармоқ корхоналари томонидан мунтазам равишда (миллий дастур) қабул қилиниб, жами 2,7 млн. дона манзарали ва мевали дарахт ҳамда бута кўчатлари 235 гектар ерга экилди. 

 

“Ўзкимёсаноат” АЖнинг саноат хавфсизлиги соҳасидаги фаолияти нохуш ҳодисаларнинг оқибатларини бартараф этиш чораларидан олдин корхонанинг хавфли ишлаб чиқариш объектларида содир бўлган ҳодисалар ва аварияларнинг олдини олиш чораларини биринчи ўринга қўйишга қаратилган - хавфли ишлаб чиқариш объектларидан фойдаланишда саноат хавфсизлигининг барча талабларига жавоб беришга интилиш. 

Хавфли ишлаб чиқариш объектлари ишлаб чиқаришни назорат қилиш хизматлари томонидан қуйидагилар амалга оширилади:

-  ишлаб чиқариш тартибини назорат қилиш ва унга амал қилиш.

2 октябрдаги “Саноат хавфсизлигини экспертизадан ўтказиш ва экспертиза хулосасини бериш тартиби тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақида”ги 784-сонли қарорига мувофиқ саноат хавфсизлиги соҳасидаги корхоналар ва эксперт ташкилотлар ўртасида техник қурилмаларни (босим остидаги идишлар, кўтариш механизмлари, қозон ускуналари, технологик қувурлар) комплекс текшириш учун, шунингдек, хавфли ишлаб чиқариш объектларни қурилиш, кенгайтириш, реконструкция қилиш ва техник қайта жиҳозлаш, сақлаш ва тугатиш бўйича лойиҳа ҳужжатларни экспертизадан ўтказиш бўйича шартномалар тузилган.

 

 

Ўзбекистон Республикаси Бош вазири – Фуқаро муҳофазаси бошлиғи ва “Ўзкимёсаноат” АЖ бошқаруви раисининг ҳар йилдаги буйруқларига асосан жамият тармоқ корхоналарида фуқаро муҳофазаси, ёнғин хавфсизлиги ва фавқулодда вазиятлар йўналишида бир қанча амалий тадбирлар олиб борилмоқда.

Саноат хавфсизлиги, фавқулодда вазиятлар ва меҳнат муҳофазаси бўлими “Ўзкимёсаноат” АЖ тармоқ корхоналарида фавқулодда вазиятларни олдини олиш ва фуқаро муҳофазаси талабларини бажаришга қаратилган фаолият олиб боради, жумладан:

- раҳбар ва ишчи ходимларни фуқаро муҳофазаси, ёнғин хавфсизлигини таъминлашга ҳамда фавқулодда вазиятларда ҳаракат қилиш ва уларни барвақт аниқлашга қаратилган дастурлар бўйича ўқитиш;

- объект тезкор хизматлари ва фуқаро муҳофазаси тузилмалари шайлигини таъминлаш ҳамда назорат қилиш;

- фуқаро муҳофазаси тузилмалари ва объектлар тезкор хизматларини фавқулодда вазиятларга шайлиги бўйича даврий аттестациядан ўтказиш;

- объектларда техноген, табиий ва экологик хусусиятли фавқулодда вазиятлар, авариялар содир бўлганида аҳолига хабар беришни автоматлаштирилган тизими шайлигини назорат қилиш;  

- корхоналар ён атрофида жойлашган аҳоли, муассаса ва ташкилотлар мутахассисларини объектда содир бўлган авария ва нохуш ҳодисаларда тўғри ҳаракатланиш қоидаларига корхона фуқаро муҳофазаси хизматлари томонидан  ўргатишни ташкиллаш ва назорат қилиш;

  - доимий равишда фавқулодда вазиятларни барвақт аниқлаш ва уларни бартараф этишга қаратилган чора-тадбирларни ишлаб чиққан ҳолда корхоналарда фуқаро муҳофазаси ва фавқулодда вазиятлар соҳасидаги қонунчилик талабларига риоя қилиши устидан доимий назорат олиб бориш. 

Фуқаро муҳофазаси ва фавқулодда вазиятлар соҳаси бўйича амалга оширилган ишлар:

- тармоқ корхоналарда фуқаро муҳофазаси тузилмалари кўрикдан ўтказилиб, объект ҳудудида юзага келиши мумкин бўлган фавқулодда вазиятларни инобатга олган ҳолда шаҳар ва туман Фавқулодда вазиятлар давлат тизими хизматлари билан ҳамкорликда 2 та  махсус-тактик ўқув машқлари ўтказилди;

- Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг 2025 йил 17 майдаги Республикада ёнғинларни олдини олишга қаратилган “Долзарб 30 кун” профилактика тадбирини ўтказиш тўғрисида”ги 173-сон фармойиши ижроси юзасидан тармоқ корхоналарда буйруқ ва чора тадбирлар ишлаб чиқилди, мазкур тадбир доирасида 7 та амалий машқлар ва 4 та семинар ўтказилди;